Als je kijkt naar oorlogen en de daarbij gebruikte nationale symbolen, is het opmerkelijk dat die vaak teruggaan op oeroude familie-emblemen.
Toen de Sovjet-Unie in 1992 uiteenviel, werd de communistische symboliek van hamers en sikkels ingewisseld voor oudere emblemen om nieuwe identiteiten te markeren. Niet alleen Rusland, maar ook de nieuwbakken omliggende staten poetsten oude beelden op en namen die trots als hun nieuwe rijksemblemen aan. Op dit moment zijn ze niet te vermijden; de visuele oorlogstaal van Oekraïne en Rusland flitst over het beeldscherm.
De drietand
Het moderne rijkswapen dat op de katheder van de Oekraïense president Volodymyr Zelenski is gezet (hierboven, bron: Wikipedia) heeft een heel oude oorsprong, maar is ontworpen in 1992. Het stelt een drietand voor, die we kennen van de zeegod Neptunus. Hoewel prins Volodymyr de Grote (980–1015) het op gouden en zilveren munten liet slaan (hieronder rechts, bron: Encyclopedia of Ukraine), was hij zeker niet de eerste die zo’n figuur gebruikte. De drietand was een variatie op de tweetand (hieronder links) afkomstig van zijn voorouder, de grootprins van Kiev, Sviatoslav I Ihorovych (overleden in 972). Hij heerste over het tot in Finland strekkende rijk Kyivan Rus, dat heel belangrijk zou worden in de collectieve Russische herinnering. Net als de Franse lelie zou het symbool uitgroeien tot een decoratief element dat je overal tegen zou kunnen komen, ook in wapens van regerende families. Vanaf 1917 kwam de drietand weer officieel in beeld bij de stichting van de republiek Oekraïne, maar in 1922 verdween het alweer toen de Russische bolsjewieken het land inlijfden bij de Sovjet-Unie.
Adelaar met twee koppen
Ook Rusland vond zichzelf opnieuw uit en greep terug op de dubbelkoppige adelaar, een mysterieuze figuur die teruggaat tot het oude Sumerië en zich verspreid heeft over het Midden-Oosten en Klein-Azië. In het huidige Anatolië in Turkije is te Alaca Höyük nog zo'n adelaar te zien op de Sfinxpoort (hierboven, bron: tamilandvedas.com), stammend uit de periode van de Hettieten, rond het tweede millennium voor Christus.
Een adelaar staat bovenin de voedselketen, en overziet het landschap. Daarom is hij steeds opnieuw door vorstenhuizen als wapenfiguur geclaimd. Hij wordt als het symbool van keizerlijke macht gezien. De Byzantijnse keizers gebruikten hem, net als de koningen van het Heilig Roomse Rijk.
Links het wapen van de Byzantijnse keizer Johannes VIII Palaiologos (15e eeuw), rechts het wapen van Rusland sinds 1991. Er is een treffende overeenkomst. (bron: Wikipedia)
De Habsburgers, wier rijk zo groot was ‘dat de zon er nooit onderging’, verruilden hun stamwapen met de leeuw voor de tweekoppige vogel om hun keizerlijke status te onderstrepen. Het huidige Rusland greep in de jaren negentig terug op de gouden adelaar van Ivan III (1462-1505) die op een rood veld was geplaatst. Beide adelaarskoppen zijn met een keizerskroon gedekt en daarboven is nogmaals (wel wat veel van het goede) een keizerlijke kroon geplaatst. Op de borst is een schild gelegd waarop Sint Joris de draak verslaat. Dat president Poetin de Russische keizerlijke adelaar op het hek van zijn persoonlijke landgoed heeft laten plaatsen, is volgens dissident Alexei Navalny, veelzeggend!
Rechtsonder: een op Facebook roulerende afbeelding waarbij de Oekraïense drietand in de vorm van een roofvogel de Russische adelaar aanvalt.
Lees ook: