Binnen de familieheraldiek die op Nederlands grondgebied wordt aangetroffen, bevinden zich ook niet-Nederlandse familiewapens. Als je een ‘Nederlands’ historisch overzicht wilt geven, kom je onvermijdelijk terecht bij families die belangen hadden in plaatsen die nu in België of Duitsland liggen of omgekeerd. Eén van de personen die veel heeft bijgedragen aan de identificatie van Duitse familiewapens is Jan Belonje, wiens werk voor een deel is terug te vinden op CBG Familiewapens.
Jan Belonje
Er zijn maar weinig Nederlandse oudheidkundigen van wie de pen zo lang en rijkelijk heeft gevloeid als die van mr. dr. Johan (Jan) Belonje (1899-1996). Hij was de zoon van een Alkmaarse docent Engels. Zijn moeder stamde uit de industriëlenfamilie Bosman. Tijdens zijn Leidse rechtenstudie raakte hij bevriend met Paul Constant Bloys van Treslong Prins (geboren in 1873), met wie hij het Genealogische en heraldische merkwaardigheden in en uit de kerken der provincie Noord-Holland (1928-1931) schreef. Ook Paul Constant had ‘iets’ met heraldiek. In zijn latere betrekking als adjunct-landsarchivaris Nederlands-Indië knipte hij 600 zegels uit hun context los, om ze aan zijn eigen verzameling toe te voegen. In het jaar van de voltooiing van hun standaardwerk werd Bloys om die reden ontslagen. Hij stierf in 1940; Belonje ging nog heel lang door.
Wederopbouw
Toen Belonje na de Tweede Wereldoorlog in Alkmaar agent werd voor de Nederlandsche Bank, moest hij zijn nevenfuncties als waterschapsecretaris, leraar en advocaat opgeven. De oorlog lag achter hem, inclusief een in puin geschoten huis en een ternauwernood geredde bibliotheek, die zich in de loop van zijn lange leven alsnog tot de plafonds zou opstapelen. In 1962 mocht hij met pensioen. Vanaf die tijd ging hij waarschijnlijk steeds vaker tochten langs monumenten maken. Via zijn enorme netwerk moet hij met de Duitse oudheidkundige en heraldicus Erich K.H. Glöckner (geboren in 1917) in contact zijn gekomen. Er volgde een jarenlange correspondentie, waarin Glöckner de wapens beschreef en de gegevens van Belonje aanvulde. Op een pruttelend brommertje doorkruiste hij Westfalen en inspecteerde hij de gevels van nog vaak particulier bewoonde kastelen en de stenen ornamenten en gedenkwaardigheden in vele dorpskerken die dreigden te verdwijnen. Een mooie manier om met het Nederlands-Duitse trauma om te gaan.
Grafplaat van n.n. von Daun-Oberstein ca. 1380, Oberstein
Culturele invloed
Heel lang bestond er voor Duitse welgestelden een huwelijksmarkt tot aan de IJssel; Overijssel werd vanuit de Duitse situatie als een (cultureel) onderdeel van Westfalen gezien. De documentatie van Belonje levert een mooie stijl- en staalkaart van de Duitse heraldiek die de Nederlandse familiewapens heeft beïnvloed.
Een deel van Belonjes persoonlijk archief berust bij het Regionaal Archief te Alkmaar, het overige bij het CBG|Centrum voor familiegeschiedenis – deze fotodocumentatie is daar een deeltje van. Als je op CBG Familiewapens zoekt op 'Belonje Glockner', kom je uit op 136 zwart-wit foto’s met geïdentificeerde Duitse familiewapens, lopend vanaf de dertiende tot en met de negentiende eeuw.
Wapen van het geslacht van (von) Raesveld gevierendeeld met het wapen Von Kettler, families die aan beide zijden van de grens een rol hebben gespeeld, ca. 1700, Schloss Cappenberg, Selm.
Links