Veel mensen hebben het laatste jaar bewezen dat beperkingen de creativiteit kunnen stimuleren. Eind negentiende eeuw was het niet anders. Johannes Matthijs Lion zag zich genoodzaakt zijwegen in te slaan om zijn inkomen aan te vullen. Het verste uitstapje dat hij waagde was de zogenaamde Photographie Instantanée.
Normaal gesproken moest je voor een foto een poosje stilzitten. Stond je er dan eindelijk op, dan bleken je ogen nog onzichtbaar te zijn omdat die kleine aan je rokken zat te trekken. Maar Photographie Instantanée bood een snelle sluitertijd en dus scherpere foto’s. Dit wakkerde de interesse van kalligraaf, aquarellist en wapentekenaar Johannes Mijtthijs Lion (Schiedam 1856 - Den Haag 1899) aan. Voor zijn eigen carte de visite heeft hij een aantrekkelijke jongedame getekend naast een - voor die tijd - hypermoderne camera. Rechts daarvan tekende hij een paar klassieke uitvoeringen van het door hem zelf bedachte wapen, dat - hoe kan het ook anders - een leeuw op een schild heeft. Moderniteit en middeleeuwen komen hierdoor in één beeld bij elkaar (zie ook Gen. 2016. nr. 4).
Het ontwerp van Lion voor zijn carte de visite, jaar onbekend, CBG, coll. losse heraldiek op papier
Autodidact
In zijn uitgebreide advertenties probeerde Lion potentiële klanten ervan te overtuigen dat hij alles kon: Souvenirs voor Overledenen, Monogrammen, Wapenschilderingen in Olie- en Waterverf op Papier, Perkament, Leder, Hout, Fluweel, Zijde, Satijn, Ivoor enzovoort. Bovendien kon hij corresponderen met alle binnen- en buitenlandsche genootschappen, archieven en bureaux waar de wetenschappen met ernst en naar waarheid worden bestudeerd. Verder schepte hij graag op met de opdracht die Hare Majesteit de Koningin-Weduwe hem had verstrekt om een nieuw wapen te ontwerpen en uit te voeren. Hij liet geen mogelijkheid onbenut om op de ijdelheid en het ego van zijn klandizie in te spelen. Maar de beste referentie waarmee hij voor de dag kon komen was zijn tekenwerk voor de Hoge Raad van Adel in Den Haag.
Van de wapens die worden getoond op zijn carte de visite, is van het linker ook een zegelafdruk bekend. Het is in de stijl van de vroege veertiende eeuw. Dat is eigenlijk niet zo raar, want Lion was een kind van de negentiende-eeuwse neogotiek; mat zich daarbij ongegeneerd een mooie oude kuiphelm aan met stoere afhangende dekkleden. Daarmee profileerde hij zich welhaast op gelijke voet met zijn welgestelde opdrachtgevers. Het zou niet verwonderlijk zijn als hij daarvoor, bewust of onbewust, Augustus Pugin (1812-1852) als voorbeeld gebruikte, de beroemde vader van de Engelse gothic revival. Ook hij was een selfmade man, die voor zichzelf een wapen ontwierp en een leefstijl aanmat alsof hij tot de oudste families van het koninkrijk behoorde.
Een lakafdruk en een papieren sluitzegeltje met het wapen Lion in gotische- en renaissance stijl, CBG, coll. Steenkamp-Damstra
Zelfverwezenlijking
In Lions tijd was het vanzelfsprekend om in rangen en standen te denken, maar zelf kon hij niet op de schouders van zijn voorouders gaan staan - zo aanzienlijk waren die niet. Maar als man van de visuele communicatie wist hij hoe je dat moest aanpakken: verleiden en overtuigen door de herhaling. Fotografie kon hem daar goed bij helpen. Hij vond zichzelf uit, zoals wij dat tegenwoordig ook steeds meer doen. Maar het lijkt erop dat hij zijn levensplan nooit helemaal heeft kunnen voltooien. Voor Lion, die ook te boek stond als lithograaf, bleek de side hustle van de fotografie niet nodig. Hij staat althans niet in het uitputtende naslagwerk dat Steven Wachlin schreef over fotografen uit die tijd (Photographers in the Netherlands, 2011). Bovendien hoestte hij door een ernstige longaandoening op zijn drieënveertigste zijn levensvlam uit, dus het zal hem ook aan tijd hebben ontbroken.